Twee moeders en een bekende donor. Hoe zit dat juridisch?

In mijn vorige artikel voor Zij aan Zij schreef ik over getrouwde moeders die met behulp van een onbekende donor een kind krijgen. Op dit artikel kwamen veel reacties van moeders die met een bekende donor een kind willen krijgen. Hoe zit dat met het juridisch ouderschap, erkenning en ouderlijk gezag? In dit artikel schrijf ik daarom een uitleg over de juridische kant van moeder(s) worden met behulp van een bekende donor.

Dit artikel is geschreven voor de Zij aan Zij en is ook gepubliceerd op de website van Zij aan Zij.

Verschil bekende en onbekende donoren

Als eerste is het belangrijk om te weten of je te maken hebt met een onbekende, of een bekende donor. Een onbekende donor is een donor die sperma heeft gedoneerd aan een vruchtbaarheidskliniek. Helemaal onbekend is deze donor niet. Het kind van een onbekende donor kan namelijk zodra het twaalf jaar is bepaalde gegevens van deze donor opvragen. Zodra het kind zestien jaar is kan het kind achter de identiteit van de donor komen. Meer uitleg hierover vind je in dit artikel.

Bekende donoren zijn eigenlijk alle andere donoren. Deze bekende donoren hebben dus geen sperma gedoneerd aan een vruchtbaarheidskliniek. In de praktijk zie ik dat de meeste vrouwen moeders worden met behulp van een bekende donor. De bekende donor is bijvoorbeeld een man uit de omgeving van de moeders of een man die ze hebben ontmoet via een bijeenkomst van de Stichting Meer dan Gewenst.

Leg de afspraken met de donor vast!

Ik raad met klem aan om de afspraken die je maakt met de donor vast te laten leggen. Een contract met een donor noemen we een ‘donorcontract’. In het donorcontract leg je onder andere vast of je wil dat de donor wel of juist niet juridisch de vader van het kind wordt.

Wanneer jullie moeders worden met behulp van een bekende donor… kom dan bij me langs om een donorcontract op te stellen!

Ook leg je bijvoorbeeld vast hoeveel contact er in de toekomst zal zijn tussen het kind en de donor. Een donorcontract is heel belangrijk voor de toekomst. Door het laten opstellen van het donorcontract kunnen er in de toekomst geen misverstanden ontstaan over de positie van de donor. Laat daarom altijd een donorcontract opstellen, al voordat jullie beginnen met inseminaties!

Allebei juridisch moeder worden gaat niet vanzelf

Dat jullie allebei de moeder van het kind zijn is natuurlijk een feit. Juridisch gezien is er alleen wel een verschil in de positie van de moeder die bevalt van het kind, en de moeder die niet van het kind bevalt. Juristen maken daarom een verschil tussen de ‘geboortemoeder’ en de ‘meemoeder’. Vergeet niet dat ik vooropstel dat jullie allebei evenveel moeder zijn. Maar juridisch gezien is er nu eenmaal een verschil tussen de geboortemoeder en de meemoeder. Vandaar de namen ‘geboortemoeder’ en ‘meemoeder’.

Om juridisch de moeder te worden, moet de meemoeder haar kind ‘erkennen’.

De geboortemoeder is automatisch de juridische moeder van het kind. De meemoeder is niet automatisch de juridische moeder van het kind. Wat er nodig is, is dat de meemoeder het kind ‘erkent’. Dit houdt in dat de moeders naar een gemeente moeten gaan, om daar de meemoeder het kind te laten erkennen. Dit erkennen kan al voor de geboorte van het kind bij elke gemeente in het land. Na de geboorte van het kind kan de meemoeder het kind erkennen bij de gemeente waarin het kind is geboren.

Gevolgen erkennen kind door meemoeder

Wanneer de meemoeder het kind erkent, dan gebeurt er het volgende:

1. De meemoeder is juridisch de moeder van het kind (net als de geboortemoeder).

2. De meemoeder is verplicht het kind (financieel) te onderhouden, in ieder geval tot haar kind 21 wordt (net als de geboortemoeder).

3. Wanneer de meemoeder overlijdt, is het kind erfgenaam van de meemoeder. Het kind is ook erfgenaam van de geboortemoeder.

4. Het kind kan de achternaam van de meemoeder krijgen.

5. Het kind kan de nationaliteit van de meemoeder krijgen. Let op: dit kan wel wat ingewikkeld in elkaar zitten. Dit is namelijk afhankelijk van het recht van het land waarvan de meemoeder de nationaliteit heeft. Niet in ieder land is het ouderschap voor twee moeders juridisch (goed) geregeld namelijk.

Vergeet het ouderlijk gezag niet

Na het ‘erkennen’ van jullie kind door de meemoeder is het nog nodig om het ‘ouderlijk gezag’ te regelen. Het ouderlijk gezag houdt (onder andere) het volgende in:

1. De moeder met ouderlijk gezag mag ‘officiële handelingen’ doen namens haar kind. De moeder met ouderlijk gezag is bijvoorbeeld bevoegd om haar kind op een school in te schrijven, beslissingen te maken voor medische behandelingen voor haar kind en een paspoort voor haar kind aan te vragen.

2. De moeder met ouderlijk gezag is aansprakelijk voor schade die het kind aanricht. Dit is in ieder geval het geval wanneer het kind nog geen 14 jaar oud is.

3. De moeder met het ouderlijk gezag mag het vermogen van haar kind beheren.

Niet getrouwd? Geen geregistreerd partnerschap? Vraag dan ook het ouderlijk gezag aan voor de meemoeder!

De geboortemoeder heeft ‘automatisch’ het ouderlijk gezag over haar kind. De meemoeder krijgt het ouderlijk gezag niet altijd automatisch. Wanneer de meemoeder namelijk niet getrouwd is en geen geregistreerd partnerschap heeft met de geboortemoeder, dan moet zij het ouderlijk gezag nog aanvragen.

Er kunnen maximaal twee ouders het ouderlijk gezag over een kind hebben. Wanneer de moeders met elkaar getrouwd zijn en de meemoeder het kind heeft erkend, dan hebben de moeders ‘automatisch’ het ouderlijk gezag. De moeders hoeven dan niet het ouderlijk gezag aan te vragen na het erkennen van het kind. Ook als de moeders een geregistreerd partnerschap hebben en de meemoeder het kind heeft erkend, dan hebben de moeders automatisch allebei het ouderlijk gezag. Ook deze moeders hoeven het ouderlijk gezag niet aan te vragen na de erkenning.

Het ouderlijk gezag aanvragen is trouwens helemaal niet ingewikkeld. Na de geboorte van het kind kan het ouderlijk gezag online aangevraagd worden met behulp van de DigiD’s van de moeders. Gebruik hiervoor deze link.

Conclusie

Het ouderschap zit juridisch gezien niet makkelijk in elkaar. Zorg er daarom voor dat je je altijd juridisch laat voorlichten, het liefst nog voordat jullie zwanger worden. En vergeet niet om een donorcontract op te stellen! Wil je met me kennismaken of heb je vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem dan gerust contact met me op.

P.S. Dit artikel gaat specifiek over vrouwen die met behulp van een bekende donor moeders worden. Ben je benieuwd hoe dit zit bij twee getrouwde vrouwen die zwanger worden met behulp van sperma dat ‘anoniem’ is gedoneerd aan een vruchtbaarheidskliniek? Lees dan dit artikel!