De juridische kant van geslachtsregistratie
Toen ik nog Rechten studeerde en met de trein naar de universiteit reisde hoorde ik iedere dag door de speakers ‘dames en heren…’. Inmiddels ben ik advocaat en heb ik een bijzondere interesse voor LGBT+ familierecht. Gelukkig word ik tegenwoordig in de trein als ‘reiziger’ benaderd, kan ik bij de Zeeman terecht voor een genderneutrale kledinglijn en staat er geen geslacht meer vermeld op mijn ov-chipkaart. Er is dus al een hoop verbeterd afgelopen jaren op het gebied van geslachtsregistratie. In dit artikel vertel ik over de juridische kant van geslachtsregistratie.
x
Wanneer is geslachtsregistratie verplicht?
In een aantal gevallen is de registratie van geslacht verplicht. In deze gevallen kan je niet onder een geslachtsregistratie uitkomen. Het is bijvoorbeeld verplicht om in een paspoort een geslachtsaanduiding te hebben staan, namelijk ‘V’, ‘M’ of ‘X’. Je kunt daarom geen paspoort aanvragen zonder dat hier een geslachtsregistratie in staat. Dit komt doordat we ons moeten houden aan internationale regels, en deze verplichting staat ook in de zogeheten Paspoortwet. Op een rijbewijs staat dan weer geen geslachtsregistratie, dit is bij een rijbewijs namelijk niet verplicht. Ook universiteiten en hogescholen zijn in bepaalde mate verplicht om het geslacht van hun studenten te registreren, dit staat in de ‘Wet op het Hoger Onderwijs’.
In sommige gevallen is geslachtsregistratie dus verplicht vanuit de wet. Maar in veel gevallen wordt geslacht geregistreerd terwijl dit niet verplicht is. Denk hierbij aan de vraag naar geslacht bij de aanmelding voor een nieuwsbrief, bij de aankoop van tickets voor een concert of bij het aanmaken van een account bij een webwinkel. In die gevallen is geslachtsregistratie niet verplicht, en is deze geslachtsregistratie onnodig.
x
De toekomst van geslachtsregistratie
In juli 2020 lanceerden Transgender Netwerk Nederland en Atria de ‘Toolkit Onnodige Sekseregistratie’ (https://atria.nl/aanbod/toolkit-onnodige-sekseregistratie/). Deze praktische toolkit kan door de overheid en door bedrijven gebruikt worden om onnodige geslachtsregistratie te voorkomen. Minister Engelshoven (minister van Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) gaf in juli 2020 (https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34650-I.html) aan dat zij de afschaffing van geslachtsregistratie op identiteitsbewijzen ondersteunt, dus dat is goed nieuws! Ik hoop dat onnodige geslachtsregistratie in de toekomst steeds meer afneemt.
Wat ook een veelbesproken onderwerp is, is gender ‘X’. Er zijn namelijk een aantal mensen in Nederland die geen ‘man’ en geen ‘vrouw’ in hun paspoort hebben staan, maar een ‘X’. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die een intersekseconditie hebben of mensen die zich niet in het hokje ‘man’ en tegelijkertijd niet in het hokje ‘vrouw’ thuis voelen.
x
Hoe zit dat met gender X?
In de praktijk merk ik als advocaat veel onduidelijkheid over gender ‘X’. Kun je nu wel of niet gender ‘X’ in je paspoort laten zetten? De aanvraag van gender X in je paspoort werkt anders dan de aanvraag van een wijziging van je geslacht in je paspoort van ‘man’ naar ‘vrouw’ (en andersom). De wijziging van je geslacht in je paspoort van ‘man’ naar ‘vrouw’ (en andersom) in je paspoort regel je bij de gemeente. Voor de wijziging van je geslacht in je paspoort van ‘man’ naar ‘vrouw’ (en andersom) heb je een deskundigenverklaring nodig. Er zijn bepaalde aangewezen deskundigen die zo’n verklaring af mogen geven. Lees over de wijziging van je geslacht in je paspoort van ‘man’ naar ‘vrouw’ (en andersom) meer in dit artikel. Gender X in je paspoort kun je niet aanvragen bij de gemeente.
Wanneer je gender X in je paspoort wil, heb je een advocaat nodig. Gender X in je paspoort moet je namelijk aanvragen bij de rechtbank. Samen met je advocaat moet je op papier zetten wat de reden is van de aanvraag van gender X in je paspoort. Samen met je advocaat zet je daarom op papier dat jouw ‘genderbeleving’ ervoor zorgt dat je gender X in je paspoort wil. Hoe je je eigen gender beleeft vinden rechters namelijk belangrijk om te weten. Het verzoek om gender X in je paspoort stuurt je advocaat naar de rechtbank. Een rechter gaat zich er daarna over buigen of je gender X in je paspoort kan krijgen.
x
Kan iedereen gender X in diens paspoort krijgen?
In dit artikel kan ik niet in het algemeen aangeven wie er wel of geen gender X in hun paspoort kunnen krijgen. En uiteindelijk is het altijd een rechter die beslist of je wel of geen gender X in je paspoort krijgt. Ik kan je wel meegeven dat bij het verzoek om gender X in je paspoort je wel met een verhaal bij de rechter moet komen. Mensen geven bijvoorbeeld bij de rechter als reden voor hun aanvraag aan dat ze zich identificeren als non binair en zich niet thuis voelen in het hokje ‘man’ en tegelijkertijd zich ook niet thuis voelen in het hokje ‘vrouw’.
Met het op papier zetten van je reden voor je verzoek om gender X in je paspoort te krijgen help ik je uiteraard. We zetten dan samen op papier wat de reden is dat je graag gender X in je paspoort wil. En ik vul je verhaal voor de rechter aan met een aantal juridische argumenten.
Wil je weten of het voor jou mogelijk is om gender X aan te vragen bij de rechtbank? Neem dan gerust contact met me op om je persoonlijke situatie te bespreken.