Draagmoederschap: de juridische kant

Dit artikel is geschreven voor de stichting Zwanger voor een Ander, en kun je ook lezen op de website Zwangervooreenander.nl.

Utrecht, door advocaat Kim Smienk

Wanneer je je oriënteert op draagmoederschap komt er een hoop op je af. In dit artikel probeer ik je zo goed mogelijk wegwijs te maken in de juridische regelingen waar je mee te maken krijgt tijdens een draagmoedertraject. Let er wel op dat ieder draagmoedertraject verschillend is. Neem daarom voor persoonlijk advies altijd contact op met een gespecialiseerde advocaat.

Biologisch, sociaal en juridisch ouderschap

Onthoud ten eerste dat er een verschil is tussen biologische ouders, sociale ouders en juridische ouders van een kind.

Dit houdt het volgende in:

• Biologisch ouderschap: degene waar een kind biologisch gezien van afstamt.
• Sociaal ouderschap: degene die voor een kind zorgt.
• Juridisch ouderschap: degene die juridisch gezien ouder van een kind is.

Het is belangrijk om te weten dat niet iedere ouder die voor een kind zorgt, ook de juridische ouder van het kind is. En niet iedereen die juridisch ouder van een kind is, is degene die voor het kind zorgt. Onthoud ook dat een kind maximaal twee juridische ouders kan hebben.

Win juridisch advies in vóór de zwangerschap begint!

Ouderlijk gezag

Wanneer je juridisch ouder bent van je kind dan sta je ‘officieel’ als ouder van je kind bekend bij de overheid. Dit zorgt er nog niet voor dat je ook beslissingen mag maken voor je kind. Voor het maken van beslissingen voor je kind is namelijk ‘ouderlijk gezag’ nodig. Wanneer je ouderlijk gezag hebt over je kind mag je je kind bijvoorbeeld inschrijven op een school, je mag een paspoort voor je kind aanvragen en je mag medische beslissingen maken voor je kind.

De gehuwde man van de draagmoeder is de juridische vader van het kind.

Juridisch ouderschap voor wensouders

In Nederland is het in de wet helaas niet zo goed geregeld met het juridische ouderschap voor wensouders.

In het Nederlandse familierecht wordt namelijk uitgegaan van het principe van ‘mater semper certa est’. Dit betekent dat degene die een kind draagt, volgens de Nederlandse wet de juridische moeder van het kind is. Dit principe stamt uit een tijd waarin er op medische gebied nog weinig mogelijk was, en er ook geen rekening werd gehouden met draagmoederschap.

Het komt er daarom op neer dat de draagmoeder de juridische ouder van het kind is. Ook heeft de draagmoeder automatisch het ouderlijk gezag over het kind. En wat wensouders en draagmoeders vaak willen is dat de wensouders de juridische ouder van het kind worden en het ouderlijk gezag over het kind gaan dragen.
x

Afspraken tussen wensouders en draagmoeders worden vastgelegd in een draagmoederovereenkomst.

In het Nederlandse familierecht is de man waarmee een draagmoeder getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft automatisch de juridische vader van het kind. Ook draagt deze man automatisch het ouderlijk gezag over het kind. De juridische kant van het draagmoedertraject ziet er daarom anders uit bij getrouwde draagmoeders dan bij ongetrouwde draagmoeders. 

Getrouwde draagmoeder

Wanneer een draagmoeder getrouwd is met een man of een geregistreerd partnerschap heeft met een man, dan is deze man volgens de Nederlandse wet automatisch de juridische vader van het kind.

Bij de geboorte van het kind zijn in dit geval de draagmoeder en haar partner de juridische ouders van het kind. Ook hebben zij allebei het ouderlijk gezag over het kind. En dit heeft wat gevolgen.
x

Neem eens een kijkje op de website van de Stichting Zwanger voor een Ander. Hier vind je veel ervaren draagmoeders en wensouders.

Wanneer de wensouders het kindje na de geboorte bij hun in huis willen nemen, moeten zij in de meeste gevallen hiervoor toestemming krijgen van de Raad voor de Kinderbescherming. Ik schrijf ‘in de meeste gevallen’, omdat draagmoederschapstrajecten per traject verschillen. Wensouders hebben deze toestemming bijvoorbeeld niet nodig wanneer de wensouders ‘bloed- en aanverwanten tot en met de derde graad’ zijn van het kind. Wanneer een vrouw bijvoorbeeld het kindje van haar zus draagt, dan is deze toestemming van de Raad voor de Kinderbescherming daarom niet nodig.

Naast deze toestemming is het ook nodig dat het juridische ouderschap en het ouderlijk gezag bij de man van de draagmoeder ‘weggehaald’ wordt (hier schrijf ik verder op meer over).

Ongetrouwde draagmoeder

Wanneer een draagmoeder niet getrouwd is met een man en geen geregistreerd partnerschap heeft met een man dan kan één van de wensouders al tijdens de zwangerschap de juridische ouder van het kind worden. In dit geval hebben de wensouders geen toestemming nodig van de Raad voor de Kinderbescherming om het kindje na de geboorte bij hun in huis te nemen. Eén van de wensouders kan bij de gemeente het kind erkennen. Dit erkennen kan tijdens de zwangerschap, al voor de geboorte van het kind. Het erkennen van het kind door één van de wensouders zorgt ervoor dat deze wensouder juridisch ouder van het kind wordt. Het erkennen zorgt er nog niet voor dat deze wensouder ook het ouderlijk gezag over het kind heeft, dit moet nog apart aangevraagd worden.

Procedure bij de rechtbank

De draagmoeder is dus de juridische ouder van het kind en draagt het ouderlijk gezag over het kind. En afhankelijk van de situatie kan de partner van de draagmoeder ook juridisch ouder van het kind zijn en ook het ouderlijk gezag over het kind dragen. Het juridische ouderschap en het ouderlijk gezag kan niet zomaar ‘weggehaald’ worden. Hiervoor is een rechter nodig.

x

Laat je voorlichten door een gespecialiseerde advocaat.

Bij de rechter wordt er afhankelijk van de situatie een ‘ontkenning van het ouderschap’ en/of een ‘gerechtelijke vaststelling van het ouderschap’ en/of adoptie aangevraagd. Ook moet de ‘wissel’ van ouderlijk gezag over het kind geregeld worden. Voor deze gang naar de rechter is er een gespecialiseerde advocaat nodig.

Advocaat

Er is dus een advocaat nodig om de juridische kant van het ouderschap te ‘regelen’. In de praktijk zie ik het liefst dat wensouders en draagmoeders (en eventueel haar partner) al voordat de zwangerschap ontstaat bij mij langskomen. We bespreken dan niet alleen de juridische procedure die er gaat komen, maar ook van alles rondom de zwangerschap. Het verloop van de bevalling, de periode na de geboorte en hoe het contact tussen de draagmoeder en het kind er in de toekomst uit gaat zien bespreken we bijvoorbeeld ook. Uiteraard houden we tijdens de zwangerschap ook contact.

En ik kan niet genoeg benadrukken dat ieder draagmoedertraject op zichzelf bekeken moet worden. Elk draagmoedertraject is verschillend. Bij ieder draagmoedertraject komen gevoelens kijken, zijn er verschillende mensen betrokken, verschilt de rol van de Raad voor de Kinderbescherming en moet er goed gekeken worden welke juridische procedure er nodig is. Neem daarom voordat de zwangerschap ontstaat contact op met een gespecialiseerde advocaat. Wil je eens vrijblijvend kennismaken? Bel, e-mail of whatsapp me dan gerust.

---