Voogdij … wat als de moeders overlijden?

Het is een scenario waarvan je hoopt dat het nooit gaat gebeuren. De moeders van een kind overlijden allebei. Wat gebeurt er met de kinderen als allebei de moeders overlijden? In dat geval zal er iemand anders de zorg voor de kinderen op zich nemen. Dit wordt ‘voogdij’ genoemd. Hoe werkt voogdij precies?

Utrecht, door advocaat Kim Smienk

Juridisch ouderschap, ouderlijk gezag en voogdij

Om te begrijpen wat voogdij precies inhoudt is het belangrijk om eerst de betekenis van een aantal termen te weten:

Juridische ouders: personen die bij de overheid geregistreerd staan als ouder van hun kind.
Ouderlijk gezag: juridische ouders die beslissingen mogen maken voor hun kind.
Voogdij: Een persoon of instelling die niet juridisch ouder van een kind is, maar wel beslissingen mag maken voor een kind.

Mensen zeggen vaak ‘’ik heb de voogdij over mijn kind’’, maar vaak klopt deze uitspraak niet. Voogdij heb je alleen over een kind waarvan je niet de juridische ouder bent. Als juridische ouder van je kind heb je ouderlijk gezag, en geen voogdij.

Ouderlijk gezag en voogdij

Wat voor taken heb je eigenlijk als je ouderlijk gezag of voogdij over een kind hebt? Wanneer je als juridisch ouder het ouderlijk gezag over je kind hebt zorgt dit ervoor dat je beslissingen mag maken voor je kind. Zo mag je een paspoort aanvragen voor je kind, je kind inschrijven op een school en toestemming geven voor een buitenlandse schoolreis.

Wat nu als de juridische ouders van een kind overlijden? Dan is er niemand meer die het ouderlijk gezag over het kind heeft. En dan is er dus niemand meer die een paspoort kan aanvragen voor het kind, niemand meer die het kind kan inschrijven op een school en niemand die het kind toestemming kan geven voor de buitenlandse schoolreis. Dit probleem wordt opgelost door het aanstellen van een voogd. Deze voogd heeft de bevoegdheid om beslissingen te maken voor het kind. En met toestemming van deze voogd kan het kind dan weer mee op die buitenlandse schoolreis.

Hoe wijs je een voogd aan?

Wanneer je ouder van een kind bent is het verstandig om alvast een voogd aan te wijzen. Uiteraard hoop je dat de situatie nooit zal voorkomen dat je overlijdt. Maar voor het geval beide ouders overlijden is het fijn dat er een voogd aangewezen is. Dan is bij het overlijden van de ouders duidelijk wie de ouders als voogd voor hun kinderen zouden willen zien.

Een voogd aanwijzen kun je doen op twee manieren. We leven gelukkig in een moderne tijd, je kan daarom online een voogd aanwijzen voor je kind. Je doet dit via deze website van de overheid. Je kunt dan online één of twee namen invullen van mensen die jij graag ziet als voogd voor je kind. Het online aanwijzen van één of twee voogden is gratis. Het online vastleggen van een voogd kan na de geboorte van je kind.

De tweede manier om een voogd aan te wijzen is het opstellen van een testament. Dit doe je bij een notaris en daardoor komen hier kosten bij kijken. Het voordeel van een voogd aanwijzen in een testament is dat je in je testament een verhaal kan opschrijven. En voor kinderen van twee moeders kan dit belangrijk zijn. Wanneer ik een donorcontract opstel geef ik bijvoorbeeld aan dat het voor het kind wel te achterhalen moet zijn wie diens donor is. En het donorcontract kan je bijvoorbeeld als bijlage toevoegen aan het testament. Op deze manier weet je zeker dat je kind erachter kan komen wie diens donor is.

Nog een voordeel van een voogd aanwijzen in een testament is het volgende. Sommige moeders willen wel een bepaald persoon als voogd voor hun kind, maar willen dat een andere persoon over het vermogen van het kind gaat. Je kunt in je testament dan gelijk een bewindvoerder voor het kind benoemen. De ene persoon is dan voogd van het kind, en de andere persoon is de bewindvoerder van het vermogen van het kind. Een voogd (en eventueel bewindvoerder) kan in een testament aangewezen worden voor de geboorte van het kind.

Wat nu als één van de moeders overlijdt?

Wanneer één van de moeders overlijdt, en de andere moeder geregistreerd staat als juridisch ouder van het kind én het ouderlijk gezag over het kind heeft komt er geen voogd. Het benoemen van een voogd is dan niet nodig. Als de niet-overleden moeder het ouderlijk gezag over het kind heeft kan zij namelijk de beslissingen in haar eentje gaan maken over het kind.

Is de aangewezen voogd verplicht om de voogdij op zich te nemen?

Wanneer je gevraagd wordt om voogd te worden van een kind ben je (uiteraard) niet verplicht om voogd te worden. Wanneer je gevraagd wordt om voogd te worden voor een kind, dan word je gevraagd om je benoeming als voogd te ‘aanvaarden’. Dit aanvaarden van het voogdijschap doe je door een bereidverklaring af te leggen bij de griffie van de rechtbank. Je bent dan als voogd aangesteld nadat je deze voogdijverklaring hebt afgelegd.

Wat als er geen voogd is aangewezen?

Wat nu als de moeders geen voogd hebben aangewezen voor hun overlijden? In dat geval benoemt de rechtbank een voogd. Er wordt vaak eerst in het netwerk van het kind en de overleden ouders rondgevraagd. Er wordt bijvoorbeeld vaak een familielid als voogd benoemt. Maar ook een gecertificeerde jeugdinstelling kan tot voogd worden benoemd. Denk hierbij aan een stichting jeugdbescherming. De rechtbank schakelt de hulp van de Raad voor de Kinderbescherming in bij de zoektocht naar een geschikte voogd.

Tip van mij

Het komt in de praktijk helaas vaak voor dat moeders niet goed op de hoogte zijn van de wettelijke regelingen over het ouderschap. Moeders denken vaak dat zij automatisch allebei juridisch ouder zijn van hun kind. Of moeders denken dat zij automatisch allebei het ouderlijk gezag over het kind hebben. Maar dit is vaak niet het geval. Bij lesbisch ouderschap gaat er helaas niet veel vanzelf. Neem daarom op tijd en het liefst voordat er een zwangerschap ontstaat contact met me op. Dan bespreken we samen wat er voor jullie nodig is om (juridisch gezien) te regelen voordat jullie baby geboren wordt!